Wonen: versnellen van de woningbouw van goede kwaliteit die aansluit bij de vraag

1.2.1	Wonen: versnellen van de woningbouw van goede kwaliteit die aansluit bij de vraag
Demografische, economische en maatschappelijke ontwikkelingen zijn van invloed op de behoefte aan woningen, werkplekken en ontmoetingsplekken. In samenwerking met onze partners spelen we op die vraag in. In 2018 hebben we samen met 123 partijen een Actie Agenda Woningmarkt opgesteld. Dit zijn partijen als gemeenten, ontwikkelaars, corporaties en beleggers. Daarin is aandacht voor het versterken van het huursegment (sociaal en middelduur), een betere doorstroming, woningbouw versnellen en monitoring verbeteren. Mede dankzij de inzet van de provincie zijn er in 2019 in de provincie Utrecht meer woningen bijgekomen (7.021) dan in het jaar daarvoor. Versnellen (betaalbare) woningbouw Om bouwprojecten en gebiedsontwikkelingen te versnellen en meer sociale huur en middenhuur te realiseren, zijn procesaanjagers ingezet. Zij zijn aan de slag gegaan om bepaalde projecten te versnellen. Het gaat om projecten in Oudewater (Westerwal), IJsselstein (Roba uitplaatsing), Stichtse Vecht (Planetenbaan), Woudenberg (Centrumgebied), Woerden (Middelland, Stationsgebied, Snellerpoort), De Bilt (station Bilthoven), Soest (Orlando), Zeist (Emmaplein, Hofje van Zeist) en Nieuwegein (Rijnhuizen en City). Met de inzet van procesaanjagers is onder meer extra capaciteit en kwaliteit ingezet bij deze gemeenten. Bij projecten met meerdere ambities, is gezorgd voor ondersteuning of garantstelling. Bijvoorbeeld bij het Hofje van Zeist en het Orlando terrein te Soest. Er is een subsidie van € 1 miljoen verleend voor een investering in de ontwikkeling van een hoogwaardig stationsgebied Nieuwegein City. Randvoorwaarde is de ontwikkeling van een vitale binnenstad en de realisatie van 2.000 woningen. Met verschillende onderzoeken heeft de provincie kennis geleverd. In samenwerking met de U16 zijn onderzoeken uitgevoerd naar de ontwikkeling van vraag en aanbod op de woningmarkt. Deze kwantitatieve gegevens zijn gebruikt om meer inzicht te geven in de kwalitatieve en kwantitatieve woningbehoefte. Per gemeente en sub-regio is een analyse uitgevoerd en zijn de resultaten ter beschikking gesteld aan de gemeenten. Daarnaast is in 2019 in U16-verband gestart met een onderzoek naar de meer kwalitatieve woonbehoefte en woonmilieus voor de langere termijn (tot 2040). We hebben de resultaten van het onderzoek en de urgente woningbehoefte bij regio’s en gemeenten onder de aandacht gebracht. Gezamenlijk zijn acties geformuleerd om tot oplossingen te komen. Zo is in U16-verband een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van de Woondeal. Daarnaast wordt aangesloten bij het maandelijks overleg over de woningmarkt in de regio’s U16, Food Valley en Amersfoort. De provincie zorgt voor verbinding en verspreidt kennis door bijeenkomsten op themaniveau te organiseren, bijvoorbeeld over doorstroming of middenhuur) en via het Platform Actie Agenda Woningmarkt. De provincie heeft in samenwerking met de U16-gemeenten en het Ministerie van BZK de Woondeal Regio Utrecht opgesteld en ondertekend. Met de Woondeal wordt een langjarige samenwerking aangegaan. Over vier thema’s zijn afspraken gemaakt: -versnellen van de woningbouw -het functioneren van de woningmarkt -vitale wijken -Groei faciliteren Regiodeal Vitale Wijken Het Rijk heeft in september 2019 de derde (en laatste) tranche van de zogenoemde Regio Envelop opengesteld voor voorstellen uit de regio. Met de Regiodeals wil het Rijk de eigen kracht van een gebied benutten en deze in partnerschap helpen versterken. Tot 1 december 2019 hadden regio’s de tijd om voorstellen in te dienen voor Regiodeals die bijdragen aan de brede welvaart in dat gebied. De provincie heeft een voorstel voor een Regiodeal ingediend dat zich richt op de aanpak van de vitale wijken uit de Woondeal U16 (Overvecht in Utrecht, Batau in Nieuwegein en Vollenhoven in Zeist). In deze wijken komen verschillende grote opgaven in de fysieke ruimte samen, zoals verdichting, mobiliteit, vergroening/klimaatadaptatie en energietransitie. Deze worden in de wijk integraal aangepakt met sociale opgaven voor sociale cohesie, gezondheid, onderwijs en arbeidsparticipatie. De provincie vindt het belangrijk dat er een provinciebrede aanpak is op het thema vitale wijken. Daarom wordt voor de wijk Soesterkwartier./Langs Eem en Spoor in Amersfoort ook een vitale wijkaanpak ontwikkeld. Voor deze wijk verzorgt de provincie samen met de gemeente Amersfoort de financiering Middenhuur Het in 2018 gerealiseerde Biedboek Middenhuur is een mooi vertrekpunt voor beleggers, corporaties en gemeenten voor verder samenwerking om middenhuur te realiseren. Daarnaast is naar aanleiding van het Rapport Van Gijzel over maatregelen om het middensegment op de huurmarkt te vergroten, overleg geweest met het ministerie, gemeenten en marktpartijen over hoe het middenhuursegment versterkt kan worden. Om middenhuur extra te stimuleren, is in 2019 een Challenge Middenhuur gelanceerd. Partijen kunnen een project voor het realiseren van middenhuur-woningen indienen. Met ondersteuning vanuit de provincie zijn zes projecten uitgevoerd. In 2020 wordt de winnaar van deze challenge bekend gemaakt. De resultaten van de verschillende projecten worden gedeeld. Daarnaast zal in samenwerking met gemeenten een overzicht worden gemaakt van de verschillende instrumenten die gemeenten kunnen inzetten voor middenhuur (toolbox). In samenwerking met een aantal beleggers en het adviesbureau Stec-groep is in april 2019 een rekensessie georganiseerd. Beleggers gaven daar inzicht aan gemeenten/marktpartijen in de rekenmodellen die zij hanteren. Doorstroming Samen met verschillende corporaties en marktpartijen binnen en buiten de provincie is onderzoek gedaan naar doorstroming. Wat levert het op voor de woningmarkt en hoe is meer doorstroming te stimuleren? In 2018 is een data gedreven onderzoek gestart naar doorstroming bij verschillende woningbouwprojecten. Gekeken is wat voor effect verschillende maatregelen hebben op de doorstroming wanneer specifieke eisen worden gesteld aan een woningbouwproject en de toewijzing van woningen. In 2019 is het rapport opgeleverd en is hiervan een publieksvriendelijke versie opgesteld. Gemeenten gebruiken de bevindingen bij het ontwikkelen en aanpassen van hun toewijzingsbeleid. De bestaande woningen kunnen zo beter worden benut en zoveel mogelijk aansluiten op de woonbehoefte. We hebben onderzoek door Academie van de Stad laten uitvoeren naar woonwensen en behoeften van senioren. Daarmee hebben we meer inzicht gekregen in de wensen van deze doorstroomdoelgroep. In 2020 krijgt dit thema een concreet vervolg. Flexwonen/Tijdelijk wonen De behoefte in de woningmarkt verandert snel. Om hier sneller op in te spelen, is het wenselijk meer flexibele woonvormen te ontwikkelen. Het Rijk speelt hierop in met vrijstelling van de verhuurdersheffing en vereenvoudiging van regels. De provincie heeft een bijdrage van het Rijk ontvangen om flexwonen te stimuleren bij gemeenten en corporaties. We hebben verschillende gesprekken gevoerd met kennisplatforms, marktpartijen en andere overheden. We hebben de doelgroepen in kaart gebracht en gemeenten ondersteund met hun vragen. Ook hebben we onderzoek laten doen naar de omvang van arbeidsmigranten in de provincie. Dit is een van de doelgroepen voor flexwonen. In 2020 krijgt dit thema een concreet vervolg. Vernieuwend opdrachtgeverschap Vanuit de provincie blijven we projecten ondersteunen waarbij woningen worden ontwikkeld met of door de eindgebruiker. Zo is in 2019 samen met partijen als de Triodosbank het Stadsmakersfonds ontwikkeld. Vanuit dit fonds krijgen maatschappelijke start-ups ondersteuning, bijvoorbeeld bij het maken van realistische businesscases. Hiervoor is vanuit de provincie € 1 miljoen ter beschikking gesteld. Dit bedrag wordt door banken aangevuld tot € 4 miljoen. De doelstelling is om particuliere investeerders te laten instromen in het fonds waardoor na 5-10 jaar de provincie uit het fonds kan stappen. De provincie heeft in 2019 elf projecten van initiatiefnemers en gemeenten met vernieuwend opdrachtgeverschap ondersteund. Vijf van deze projecten zijn financieel ondersteund met subsidie of voorfinanciering) Energiebesparing In de gebouwde omgeving gaat veel aandacht uit naar energiebesparing (gasloze en energiezuinige woningen) en productie van duurzame energie. In het programma Binnenstedelijke Ontwikkeling dragen we bij aan de doelen uit van programma 4 'Energiebesparen in de gebouwde omgeving' (zie verder programma 4).

1.2.1

Wonen: versnellen van de woningbouw van goede kwaliteit die aansluit bij de vraag

Demografische, economische en maatschappelijke ontwikkelingen zijn van invloed op de behoefte aan woningen, werkplekken en ontmoetingsplekken. In samenwerking met onze partners spelen we op die vraag in. In 2018 hebben we samen met 123 partijen een Actie Agenda Woningmarkt opgesteld. Dit zijn partijen als gemeenten, ontwikkelaars, corporaties en beleggers. Daarin is aandacht voor het versterken van het huursegment (sociaal en middelduur), een betere doorstroming, woningbouw versnellen en monitoring verbeteren. Mede dankzij de inzet van de provincie zijn er in 2019 in de provincie Utrecht meer woningen bijgekomen (7.021) dan in het jaar daarvoor.

Versnellen (betaalbare) woningbouw
Om bouwprojecten en gebiedsontwikkelingen te versnellen en meer sociale huur en middenhuur te realiseren, zijn procesaanjagers ingezet. Zij zijn aan de slag gegaan om bepaalde projecten te versnellen. Het gaat om projecten in Oudewater (Westerwal), IJsselstein (Roba uitplaatsing), Stichtse Vecht (Planetenbaan), Woudenberg (Centrumgebied), Woerden (Middelland, Stationsgebied, Snellerpoort), De Bilt (station Bilthoven), Soest (Orlando), Zeist (Emmaplein, Hofje van Zeist) en Nieuwegein (Rijnhuizen en City). Met de inzet van procesaanjagers is onder meer extra capaciteit en kwaliteit ingezet bij deze gemeenten. Bij projecten met meerdere ambities, is gezorgd voor ondersteuning of garantstelling. Bijvoorbeeld bij het Hofje van Zeist en het Orlando terrein te Soest. Er is een subsidie van € 1 miljoen verleend voor een investering in de ontwikkeling van een hoogwaardig stationsgebied Nieuwegein City. Randvoorwaarde is de ontwikkeling van een vitale binnenstad en de realisatie van 2.000 woningen.

Met verschillende onderzoeken heeft de provincie kennis geleverd. In samenwerking met de U16 zijn onderzoeken uitgevoerd naar de ontwikkeling van vraag en aanbod op de woningmarkt. Deze kwantitatieve gegevens zijn gebruikt om meer inzicht te geven in de kwalitatieve en kwantitatieve woningbehoefte. Per gemeente en sub-regio is een analyse uitgevoerd en zijn de resultaten ter beschikking gesteld aan de gemeenten. Daarnaast is in 2019 in U16-verband gestart met een onderzoek naar de meer kwalitatieve woonbehoefte en woonmilieus voor de langere termijn (tot 2040).
We hebben de resultaten van het onderzoek en de urgente woningbehoefte bij regio’s en gemeenten onder de aandacht gebracht. Gezamenlijk zijn acties geformuleerd om tot oplossingen te komen. Zo is in U16-verband een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van de Woondeal. Daarnaast wordt aangesloten bij het maandelijks overleg over de woningmarkt in de regio’s U16, Food Valley en Amersfoort.
De provincie zorgt voor verbinding en verspreidt kennis door bijeenkomsten op themaniveau te organiseren, bijvoorbeeld over doorstroming of middenhuur) en via het Platform Actie Agenda Woningmarkt.
De provincie heeft in samenwerking met de U16-gemeenten en het Ministerie van BZK de Woondeal Regio Utrecht opgesteld en ondertekend. Met de Woondeal wordt een langjarige samenwerking aangegaan. Over vier thema’s zijn afspraken gemaakt:
-versnellen van de woningbouw
-het functioneren van de woningmarkt
-vitale wijken
-Groei faciliteren

Regiodeal Vitale Wijken
Het Rijk heeft in september 2019 de derde (en laatste) tranche van de zogenoemde Regio Envelop opengesteld voor voorstellen uit de regio. Met de Regiodeals wil het Rijk de eigen kracht van een gebied benutten en deze in partnerschap helpen versterken. Tot 1 december 2019 hadden regio’s de tijd om voorstellen in te dienen voor Regiodeals die bijdragen aan de brede welvaart in dat gebied. De provincie heeft een voorstel voor een Regiodeal ingediend dat zich richt op de aanpak van de vitale wijken uit de Woondeal U16 (Overvecht in Utrecht, Batau in Nieuwegein en Vollenhoven in Zeist). In deze wijken komen verschillende grote opgaven in de fysieke ruimte samen, zoals verdichting, mobiliteit, vergroening/klimaatadaptatie en energietransitie. Deze worden in de wijk integraal aangepakt met sociale opgaven voor sociale cohesie, gezondheid, onderwijs en arbeidsparticipatie. De provincie vindt het belangrijk dat er een provinciebrede aanpak is op het thema vitale wijken. Daarom wordt voor de wijk Soesterkwartier./Langs Eem en Spoor in Amersfoort ook een vitale wijkaanpak ontwikkeld. Voor deze wijk verzorgt de provincie samen met de gemeente Amersfoort de financiering

Middenhuur
Het in 2018 gerealiseerde Biedboek Middenhuur is een mooi vertrekpunt voor beleggers, corporaties en gemeenten voor verder samenwerking om middenhuur te realiseren. Daarnaast is naar aanleiding van het Rapport Van Gijzel over maatregelen om het middensegment op de huurmarkt te vergroten, overleg geweest met het ministerie, gemeenten en marktpartijen over hoe het middenhuursegment versterkt kan worden. Om middenhuur extra te stimuleren, is in 2019 een Challenge Middenhuur gelanceerd. Partijen kunnen een project voor het realiseren van middenhuur-woningen indienen. Met ondersteuning vanuit de provincie zijn zes projecten uitgevoerd. In 2020 wordt de winnaar van deze challenge bekend gemaakt. De resultaten van de verschillende projecten worden gedeeld. Daarnaast zal in samenwerking met gemeenten een overzicht worden gemaakt van de verschillende instrumenten die gemeenten kunnen inzetten voor middenhuur (toolbox). In samenwerking met een aantal beleggers en het adviesbureau Stec-groep is in april 2019 een rekensessie georganiseerd. Beleggers gaven daar inzicht aan gemeenten/marktpartijen in de rekenmodellen die zij hanteren.

Doorstroming
Samen met verschillende corporaties en marktpartijen binnen en buiten de provincie is onderzoek gedaan naar doorstroming. Wat levert het op voor de woningmarkt en hoe is meer doorstroming te stimuleren? In 2018 is een data gedreven onderzoek gestart naar doorstroming bij verschillende woningbouwprojecten. Gekeken is wat voor effect verschillende maatregelen hebben op de doorstroming wanneer specifieke eisen worden gesteld aan een woningbouwproject en de toewijzing van woningen. In 2019 is het rapport opgeleverd en is hiervan een publieksvriendelijke versie opgesteld. Gemeenten gebruiken de bevindingen bij het ontwikkelen en aanpassen van hun toewijzingsbeleid. De bestaande woningen kunnen zo beter worden benut en zoveel mogelijk aansluiten op de woonbehoefte. We hebben onderzoek door Academie van de Stad laten uitvoeren naar woonwensen en behoeften van senioren. Daarmee hebben we meer inzicht gekregen in de wensen van deze doorstroomdoelgroep. In 2020 krijgt dit thema een concreet vervolg.

Flexwonen/Tijdelijk wonen
De behoefte in de woningmarkt verandert snel. Om hier sneller op in te spelen, is het wenselijk meer flexibele woonvormen te ontwikkelen. Het Rijk speelt hierop in met vrijstelling van de verhuurdersheffing en vereenvoudiging van regels. De provincie heeft een bijdrage van het Rijk ontvangen om flexwonen te stimuleren bij gemeenten en corporaties. We hebben verschillende gesprekken gevoerd met kennisplatforms, marktpartijen en andere overheden. We hebben de doelgroepen in kaart gebracht en gemeenten ondersteund met hun vragen. Ook hebben we onderzoek laten doen naar de omvang van arbeidsmigranten in de provincie. Dit is een van de doelgroepen voor flexwonen. In 2020 krijgt dit thema een concreet vervolg.

Vernieuwend opdrachtgeverschap
Vanuit de provincie blijven we projecten ondersteunen waarbij woningen worden ontwikkeld met of door de eindgebruiker. Zo is in 2019 samen met partijen als de Triodosbank het Stadsmakersfonds ontwikkeld. Vanuit dit fonds krijgen maatschappelijke start-ups ondersteuning, bijvoorbeeld bij het maken van realistische businesscases. Hiervoor is vanuit de provincie € 1 miljoen ter beschikking gesteld. Dit bedrag wordt door banken aangevuld tot € 4 miljoen. De doelstelling is om particuliere investeerders te laten instromen in het fonds waardoor na 5-10 jaar de provincie uit het fonds kan stappen.
De provincie heeft in 2019 elf projecten van initiatiefnemers en gemeenten met vernieuwend opdrachtgeverschap ondersteund. Vijf van deze projecten zijn financieel ondersteund met subsidie of voorfinanciering)

Energiebesparing
In de gebouwde omgeving gaat veel aandacht uit naar energiebesparing (gasloze en energiezuinige woningen) en productie van duurzame energie. In het programma Binnenstedelijke Ontwikkeling dragen we bij aan de doelen uit van programma 4 'Energiebesparen in de gebouwde omgeving' (zie verder programma 4).

Beoogde resultaten 2019	Gerealiseerde resultaten 2019
De provincie heeft een bijdrage geleverd aan het oplossen van knelpunten in 7 woningbouwprojecten.	Bij 23 projecten is een bijdrage geleverd. Er is onder meer extra capaciteit en kwaliteit ingezet.
De provincie voert regie op het maken van afspraken over versterking van het huursegment (sociaal en middelduur): in 8 gemeenten hebben betrokken partijen invulling gegeven aan benodigde afspraken.	Voor de versnelling van bouwprojecten/ gebiedsontwikkelingen en het bevorderen van sociaal/middenhuur zijn procesaanjagers ingezet in negen gemeenten
Er is een versnellingsteam voor het aanjagen van de realisatie van woningbouwprojecten.	Er functioneert een provinciaal versnellingsteam met als doel zachte plancapaciteit om te zetten in harde plancapaciteit.
De provincie heeft minimaal 10 (sociale en middeldure huur) woningbouwprojecten ondersteund.	Bij 12 gebiedsprojecten is de opgave voor sociale of middeldure woningbouw een belangrijk onderdeel. Daarnaast zijn er in de Challenge Middenhuur zes concrete projecten ondersteund. In samenwerking met een aantal gemeenten is een ‘toolbox’ middenhuur in ontwikkeling.
Er is een monitor opgesteld voor de slaagkans voor sociale huur.	De slaagkans voor de sociale huur is opgenomen in de woningmarktmonitor.
De provincie heeft minimaal zes projecten woningbouwontwikkeling met vernieuwend opdrachtgeverschap ondersteund.	De provincie heeft in 2019 elf projecten van initiatiefnemers en gemeenten met vernieuwend opdrachtgeverschap ondersteund. Vijf van deze projecten zijn financieel ondersteund (subsidie, voorfinanciering).
De (regionale) samenwerking op woongebied is met de Actie Agenda Woningmarkt aantoonbaar versterkt, waarbij in elke regio de partijen zichtbaar en blijvend gecommitteerd zijn.	De samenwerking met de regio’s (U16, Regio Amersfoort en FoodValley) is geïntensiveerd. Zo zijn er in samenwerking met de regio’s verschillende onderzoeken uitgevoerd en zijn samenwerkingsprojecten opgezet (o.a. op het terrein van middenhuur, kwalitatieve woningbouwopgave, programmering). Ook corporaties, beleggers en ontwikkelaars zijn bij verschillende projecten betrokken.
Er is een betrokken netwerk (met o.a. gemeenten, corporaties en projectontwikkelaars) dat activeert tot gezamenlijke acties.	De samenwerking met de regio’s is versterkt. Zo is bijv. met de regio U16 en het ministerie de Woondeal tot stand gekomen. Ook is met beleggers vorm gegeven aan de uitwerking van het Biedboek en is een rekensessie over middenhuur georganiseerd.
Netwerkbijeenkomsten zijn minimaal gewaardeerd met 7,5 en 50 externe partners zijn actief betrokken/ tonen initiatief bij uitvoering van de Actie Agenda Woningmarkt.	Dit is niet expliciet gemonitord.
De versnellingsopgave woningbouw heeft een volwaardige plek in het U Ned programma en is daarmee gekoppeld aan (investeringen in) bereikbaarheidsopgaven.	In het BO MIRT van november 2019 zijn afspraken gemaakt over de te starten MIRT verkenning welke ook een belangrijke impuls kan geven aan het verbeteren van de ontsluiting van de woningbouwlocatie zuidwest (onder andere de Merwedekanaalzone) in de gemeente Utrecht en locaties in Nieuwegein.